ÁNH SÁNG TRONG BÓNG TỐI – NGƯỜI LUẬT SƯ CỦA HY VỌNG
Giữa không gian ngột ngạt của phiên tòa hình sự, nơi bản án tử hình đang treo lơ lửng như một dấu chấm hết cho cuộc đời, người luật sư bước lên với một niềm tin mạnh mẽ – rằng công lý không chỉ để trừng phạt, mà còn để cứu rỗi con người. Trong các vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng như mua bán trái phép chất ma túy, bản án tử hình thường được xem là mức hình phạt nghiêm khắc nhất mà pháp luật dành cho những hành vi gây nguy hiểm đặc biệt cho xã hội. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam không tuyệt đối hóa sự trừng phạt. Trái lại, hệ thống pháp luật vẫn luôn mở ra những cánh cửa để thể hiện tính nhân đạo, khoan hồng, đặc biệt khi người phạm tội biết ăn năn, hối cải và thể hiện thiện chí khắc phục hậu quả.
Bị cáo – một con người nhỏ bé giữa vòng xoáy nghiệt ngã của cuộc sống. Anh từng là một đứa trẻ nghèo, lớn lên trong thiếu thốn, vất vả mưu sinh giữa vùng biên giới hiểm nguy. Vì thiếu hiểu biết, vì sự cám dỗ của đồng tiền nhanh chóng, anh đã trượt dài vào con đường tội lỗi – trở thành mắt xích trong đường dây mua bán chất ma túy. Hành vi ấy là sai, là vi phạm pháp luật nghiêm trọng, và anh phải đối mặt với bản án cao nhất – án tử hình.
Nhưng đứng trước Hội đồng xét xử, người luật sư không chỉ viện dẫn pháp luật. Anh mang đến một góc nhìn khác – một hành trình của hối hận, của khao khát làm lại, của sự tha thứ từ lòng người.
Luật sư không phủ nhận tội trạng của bị cáo, nhưng luật sư sẽ dùng chính kiến thức và đạo đức nghề nghiệp để truyền tải thông điệp rằng: pháp luật trừng trị để giáo dục, không phải để triệt tiêu hoàn toàn giá trị sống của một con người, kiên trì chứng minh cho tòa thấy những tình tiết giảm nhẹ đã được thể hiện rõ trong Điều 51 Bộ luật Hình sự năm 2015, quy định các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, bao gồm: người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải (điểm s), tự nguyện khắc phục, bồi thường thiệt hại (điểm b), hoặc giúp cơ quan điều tra phát hiện, bắt giữ tội phạm (điểm t), v.v. Và người có vai trò quan trọng trong việc phát hiện, phân tích, trình bày những tình tiết đó trước Tòa án – không ai khác, chính là luật sư bào chữa. Họ là cầu nối giữa người bị buộc tội và các nguyên tắc công bằng trong tố tụng hình sự; là người bảo vệ quyền được sống – quyền cơ bản nhất của con người, ngay cả khi người đó đã từng lầm đường lạc lối. Pháp luật là nghiêm minh, nhưng lòng người phải bao dung, không chỉ là lý lẽ, mà là tiếng gọi lương tâm. Anh không chỉ bào chữa bằng kiến thức, mà bằng niềm tin rằng mỗi con người đều có quyền được tha thứ và làm lại từ đầu.
Trong một vụ án ma túy nghiêm trọng, nơi bị cáo bị Viện kiểm sát đề nghị áp dụng hình phạt tử hình, luật sư không chỉ đóng vai trò là người tranh tụng, mà còn là người kiên trì đi tìm tia sáng nhỏ nhoi giữa bóng tối pháp lý. Họ lật lại từng chi tiết nhỏ của hồ sơ vụ án, ghi nhận hoàn cảnh xuất thân, trình độ nhận thức, lý do phạm tội, thái độ sau phạm tội và mối quan hệ xã hội của bị cáo – những yếu tố có thể giúp hình thành cơ sở cho một bản án công bằng nhưng vẫn mang tính nhân đạo, lời bào chữa của luật sư không làm thay đổi bản chất hành vi phạm tội, nhưng có thể thay đổi được số phận của một con người. Khi Tòa án chấp nhận chuyển từ hình phạt tử hình xuống tù chung thân, đó không chỉ là một kết quả pháp lý – mà còn là minh chứng cho nguyên tắc nhân đạo trong tư pháp hình sự. Đó cũng là thành quả của những người luật sư, những người không buông bỏ thân chủ mình trong lúc tuyệt vọng nhất, mà vẫn chọn đứng lên, đấu tranh bằng lý lẽ, bằng niềm tin vào sự hoàn lương và cơ hội sửa sai. Và pháp luật cần họ – như một đối trọng cần thiết, để công lý luôn song hành cùng lòng nhân đạo.
Cuối cùng, điều kỳ diệu đã xảy ra. Tòa án ghi nhận những nỗ lực ấy, giảm hình phạt từ tử hình xuống chung thân. Một tia sáng đã len lỏi vào bóng tối. Bị cáo bật khóc – không chỉ vì được sống, mà vì lần đầu tiên, anh được ai đó tin rằng mình xứng đáng với một cơ hội thứ hai. Vị luật sư rời phiên tòa, lặng lẽ như khi đến. Nhưng trong mắt bao người, anh là người gìn giữ hy vọng, là chiếc cầu nối giữa luật pháp và lòng người. Anh nhắc chúng ta rằng: dù tội lỗi có lớn đến đâu, nếu con người biết hối cải, thì công lý cũng có thể mở lối cho lòng bao dung và sự hồi sinh.
Luật sư không bào chữa cho cái ác – họ bào chữa cho phần thiện còn sót lại trong con người.
