Bỏ Hình Phạt Tử Hình đối với “Tội vận chuyển trái phép chất ma túy” quy định tại Điều 250 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, hệ thống pháp luật Việt Nam ngày càng tiệm cận với chuẩn mực tiến bộ quốc tế về bảo vệ quyền con người. Năm 2025 đánh dấu một bước chuyển mạnh mẽ trong chính sách hình sự với việc Bộ Công an trình Bộ Chính trị đề xuất bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 05 tội danh đặc biệt nghiêm trọng, trong đó có tội vận chuyển trái phép chất ma túy – vốn lâu nay là một trong những tội danh thường bị áp dụng án tử.

Cơ sở pháp lý và chính trị của đề xuất cải cách

Tại Tờ trình số 155/TTr-BCA năm 2025, Bộ Công an đề xuất sửa đổi chính sách xử lý hình sự theo hướng nhân đạo hóa hình phạt tử hình, trên cơ sở Đề án của Đảng ủy Viện kiểm sát nhân dân tối cao, được Bộ Chính trị cho ý kiến tại Công văn 13936-CV/VPTW ngày 25/3/2025. Cụ thể, 05 tội danh được đề xuất bỏ tử hình gồm:

1. 1. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109 Bộ luật Hình sự 2015);

   2. Tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước CHXHCN Việt Nam (Điều 114);

   3. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194);

   4. Tội vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250);

   5. Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421).

Thay vì tử hình, người phạm tội sẽ bị tuyên tù chung thân không xét giảm án – biện pháp vẫn bảo đảm mục tiêu cách ly người phạm tội ra khỏi xã hội, song tránh được tính chất tuyệt đối, không thể khắc phục của án tử hình.

Tội ma túy và chuyển biến trong tư duy hình sự

Trong thực tiễn tư pháp, các tội danh liên quan đến ma túy – đặc biệt là vận chuyển trái phép chất ma túy – thường bị xử lý rất nghiêm khắc. Tuy nhiên, nhiều vụ án cho thấy, không ít người phạm tội vì bị dụ dỗ, thiếu hiểu biết, hoặc bị lợi dụng trong đường dây buôn bán xuyên quốc gia mà bản thân họ không thực sự có vai trò cầm đầu.

Việc loại bỏ hình phạt tử hình trong tội danh này sẽ mở ra cơ hội hoàn lương cho những trường hợp đáng được cứu xét, nhất là những người thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, hoặc tự nguyện giúp cơ quan chức năng phá án – những tình tiết giảm nhẹ được quy định tại Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015.

Gắn kết nhân đạo và phòng ngừa xã hội

Việc thay thế tử hình bằng tù chung thân không giảm án vừa nhân đạo, vừa đảm bảo phòng ngừa răn đe, đồng thời phù hợp với Cam kết quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên, như Công ước ICCPR. Đây cũng là xu hướng của nhiều quốc gia trên thế giới – chỉ dùng hình phạt tử hình trong giới hạn chặt chẽ, hoặc tiến tới xóa bỏ hoàn toàn.

Đáng nói, với án tù chung thân không xét giảm án, người phạm tội sẽ mãi mãi bị cách ly khỏi xã hội, không có cơ hội tái phạm, nhưng vẫn được bảo vệ quyền được sống – quyền tối thiểu, bất khả xâm phạm trong hệ thống nhân quyền hiện đại.

Kết luận

Đề xuất của Bộ Công an tại Tờ trình 155/TTr-BCA là bước đi quan trọng trong tiến trình cải cách tư pháp, hướng đến một nền tư pháp vừa nghiêm minh, vừa nhân đạo. Bỏ tử hình trong một số tội danh không phải là dung túng cho tội phạm, mà là thể hiện tư tưởng vị nhân sinh, khoan dung có kiểm soát, phù hợp với bản chất của nền pháp luật xã hội chủ nghĩa.

Trong đó, việc loại bỏ tử hình trong tội vận chuyển trái phép chất ma túy là minh chứng rõ ràng cho sự chuyển biến từ tư duy trừng phạt tuyệt đối sang tư duy cải tạo lâu dài, mang tính xây dựng và nhân văn.